ΑΦΙΕΡΩΜΑ- 2, Ποιοι πρωταγωνιστούν στα εικονογραφημένα βιβλία; (της Μαρίζας Ντεκάστρο) (αναδημοσίευση από το περιοδικό "Αναγνώστης")

 

της Μαρίζας Ντεκάστρο

 

Αν διαβάσουμε τις αναρτήσεις στο Fb με το που κυκλοφορεί ένα βιβλίο, θα αντιληφθούμε αρκετά για τις σχέσεις μεταξύ συγγραφέων και εικονογράφων στα παιδικά βιβλία. Ενδεικτικές είναι και οι συμπεριφορές που φαίνεται να ορίζουν αυτές τις σχέσεις.

1. Ισοτιμία

Υπάρχουν πολύ λίγα ζευγάρια συγγραφέων και εικονογράφων που δουλεύουν την ιδέα για ένα βιβλίο μαζί από το ξεκίνημά της. Τη χτίζουν, τη μετατρέπουν μαζί σε κείμενο και συμφωνούν για κάθε εικόνα. Και οι δυο όταν μιλούν για το βιβλίο προσθέτουν πάντοτε το «μας».

2. Επέμβαση/ συνεργασία

Ιδού μία πολύ πραγματική στιχομυθία που μου μετέφερε εικονογράφος:

Συγγραφέας: «Σου εξηγώ ότι έτσι θέλω να το ζωγραφίσεις!»

Εικονογράφος: «Τα γράφεις όλα, με λεπτομέρειες! Πού θα μπει η δική μου δουλειά; Μπορείς να αφαιρέσεις τις εξαντλητικές περιγραφές.»

Συγγρ. «Δεν μπορώ να κόψω το κείμενο γιατί θα μου χαλάσει! Αυτή την εικόνα βλέπω στο μυαλό μου και μ’ αρέσει».

Εικον. «…………..»

Συγγρ. «Σβήσε… άλλαξε το χρώμα… Δεν έχω γράψει γι’ αυτό που ζωγράφισες!»

Στιχομυθία σαν κι αυτή δείχνει την επέμβαση, την καθήλωση στο γραπτό και την ανελαστικότητα των συγγραφέων. Με δυο λόγια, ο συγγραφέας πιέζει τον εικονογράφο να γίνει «εκτελεστής» του προσωπικού του οράματος, περιορίζοντας την καλλιτεχνική δημιουργία του.  Ωστόσο ο εικονογράφος είναι «ειδικός» αναγνώστης με βαρύνοντα ρόλο αφού επεμβαίνει στο κείμενο με τις εικόνες του και ουσιαστικά διαμορφώνει αυτό που παίρνουμε στα χέρια μας.

3. Η συνήθης διαδικασία

Οι εικονογράφοι (πρωτοεμφανιζόμενοι και καταξιωμένοι) είθισται να παρουσιάζουν δείγματα χωρίς αμοιβή (δωρεάν εργασία), είτε αναλαμβάνουν το βιβλίο είτε όχι.

Σε κάθε περίπτωση, ο ρόλος του εκδότη είναι καθοριστικός. Η εμπειρία, η γνώση των τάσεων και των στιλ, ακόμα και η ένταξη του υπό έκδοση βιβλίου σε μια υπάρχουσα σειρά προσδιορίζουν την κατεύθυνση της εικονογράφησης.

Συνήθως, συγγραφέας, εκδότης και εικονογράφος συζητούν για τις εικόνες in process.

Αναμφίβολα, το τελικό αποτέλεσμα είναι προϊόν συνεργασίας.

4. Εμπιστοσύνη

Άλλοι συγγραφείς περιμένουν να δουν την εικονογράφηση ολοκληρωμένη. Όχι επειδή αδιαφορούν ή θεωρούν τη δουλειά του εικονογράφου δευτερεύουσα, αλλά γιατί τον εμπιστεύονται και τον  θεωρούν συνδημιουργό του βιβλίου!

Τα βιβλία δεν φτιάχνονται μαγικά και, παρόλο που τις ιστορίες τις γράφουν οι συγγραφείς, κάθε βιβλίο μέχρι να εκδοθεί περνά από σαράντα κύματα αλλαγών, διορθώσεων, κοψιμάτων, συντμήσεων, κλπ. Ναι, ο συγγραφέας παραδίδει ένα τελειωμένο κείμενο, άλλοι όμως με εμπειρία αναλαμβάνουν την ευθύνη να το «φτιάξουν». Συνοπτικά, και πάλι, συνεργάζονται συγγραφέας, εκδότης, επιμελητής, εικονογράφος. Και ας μην ξεχνάμε το ατελιέ που οργανώνει τις σελίδες και δίνει την τελική μορφή στο βιβλίο. Ιδιαίτερα στα εικονογραφημένα βιβλία τα εύσημα ανήκουν σε όλους τους συντελεστές!

5. Η εικονογράφηση= πρόσθετη αξία

Το βιβλίο μπορεί ως περιεχόμενο να στέκει. Το ζήτημα είναι ότι, αρκετά συχνά, ένα όχι ιδιαίτερα λαμπρό κείμενο μπορεί να αποκτήσει το ενδιαφέρον που του λείπει με την εικονογράφηση. Οι εικόνες είναι που του δίνουν πρόσθετη αξία σχολιάζοντάς το ακόμα και διακοσμώντας το. Και δεν είναι τυχαίο ότι κριτικοί και μελετητές πολύ συχνά εστιάζουν περισσότερο στο περιεχόμενο της εικονογράφησης και λιγότερο στο κείμενο.