ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ, Επιλογή - μετάφραση: Γιάννης Παππάς, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1993.

Αποφάσισα να μεταφέρω στο blog μου ένα από τα κείμενα του Ροντέν σε μετάφραση του Γιάννη Παππά διότι θεωρώ ότι είναι ιδιαιτέρως αξιόλογο (και ως κείμενο και ως μετάφραση). Το κείμενο αυτό είναι το πρώτο που υπάρχει στο βιβλίο Κείμενα για την τέχνη και - όπως θα διαπιστώσετε - αποκαλύπτει συμπυκνωμένη γνώση όσον αφορά εσωτερικά ζητήματα της τέχνης αλλά και της ζωής. Μέσα από το κείμενο αυτό ο Ροντέν συζητά με απλότητα, ευκρίνεια και βαθύτητα θέματα που απασχολούν όλους τους ανθρώπους που αναζητούν καθοδήγηση για τον τρόπο ζωής που μπορεί να τους οδηγήσει στην ψυχή τους και την αποστολή της! Συνεπώς, όσοι θελήσετε να διαβάσετε αυτό το κείμενο, ας το μελετήσετε με μια εσωτερική ματιά. 

Παραθέτω επακριβώς από το βιβλίο: 

Η ΔΙΑΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΡΟΝΤΕΝ (σ. 11 - 15)

Νέοι που επιθυμείτε να γίνετε ιεροφάνται της ομορφιάς, ίσως, αν θελήσετε, να βρείτε εδώ τη σύνοψη μιας μακράς εμπειρίας. 

Αγαπήστε με λατρεία τους δασκάλους που προηγήθηκαν. Προσκυνήστε τον Φειδία και τον Μιχαήλ Άγγελο. Θαυμάστε τη θεϊκή γαλήνη του ενός, την τρομερή αγωνία του άλλου. Ο θαυμασμός είναι ένα γενναιόδωρο κρασί για τα ευγενικά πνεύματα. Φυλαχθείτε ωστόσο να μιμηθείτε τους μεγαλυτέρους σας. Με σεβασμό στην παράδοση, μάθετε να ξεχωρίζετε αυτό που είναι μέσα της αιώνια γόνιμο: την αγάπη για τη φύση και την ειλικρίνεια. Είναι τα δύο ισχυρότερα πάθη της μεγαλοφυϊας. Λατρεύει τη Φύση και ποτέ δεν έχει πει ψέματα. Έτσι η ίδια η παράδοση σας δίνει το κλειδί που σας επιτρέπει να ξεφύγετε από τη ρουτίνα. Είναι αυτή που σας συμβουλεύει να ρωτάτε αδιάκοπα την πραγματικότητα και που σας απαγορεύει να υποτάσσεσθε τυφλά σε οποιονδήποτε δάσκαλο. 

Ας είναι η Φύση η μοναδική σας θεότητα.

Να πιστεύετε απόλυτα σ' αυτήν - να είστε βέβαιοι ότι ποτέ δεν είναι άσκημη - και να περιορίζετε τη φιλοδοξία σας στο να της είστε πιστοί. 

Καθετί είναι ωραίο για τον καλλιτέχνη, γιατί σε κάθε πλάσμα και σε κάθε πράγμα το διεισδυτικό του μάτι ανακαλύπτει το  χ α ρ α κ τ ή ρ α, δηλαδή την εσωτερική αλήθεια που διαφαίνεται κάτω από τη μορφή. Και η αλήθεια τούτη είναι αυτή η ίδια η ομορφιά. Μελετάτε με δέος θρησκευτικό, και τότε δεν μπορεί παρά να συναντήσετε την ομορφιά γιατί θα συναντήσετε την αλήθεια. 

Δουλεύετε με μανία.

Εσείς αγαλματοποιοί, δυναμώστε μέσα σας την αίσθηση του βάθους. Το πνεύμα εξοικειώνεται δύσκολα σ' αυτή την έννοια. Δεν αντιλαμβάνεται ξεκάθαρα παρά μόνο επιφάνειες. Το να φαντάζεται μορφές που έχουν βάθος του είναι δύσκολο. Κι εντούτοις αυτό είναι το δικό σας έργο. 

Πριν απ' όλα καθορίστε με σαφήνεια τα κύρια επίπεδα των μορφών που θα σκαλίσετε. Τονίστε με δύναμη την κατεύθυνση που δίνετε σε κάθε μέρος του σώματος, στο κεφάλι, στους ώμους, στη λεκάνη, στους μηρούς. Η τέχνη απαιτεί αποφασιστικότητα. Κι αυτό γίνεται με την ένταση που δίνετε στην κατεύθυνση των γραμμών, που βυθίζεστε μέσα στο χώρο και που κάνετε δικό σας το βάθος. Όταν τα επίπεδά σας είναι σωστά τοποθετημένα έχετε βρει τα πάντα. Το άγαλμά σας είναι ήδη ζωντανό. Οι λεπτομέρειες γεννιούνται και οργανώνονται από μόνες τους μέσα στο έργο.

Όταν πλάθετε μη σκέπτεσθε ποτέ σε  ε π ι φ ά ν ε ι α, αλλά  α ν α γ λ υ φ ι κ ά. 

Το πνεύμα σας πρέπει να συλλαμβάνει κάθε έκταση σαν την προεξοχή ενός όγκου που βρίσκεται πίσω της και την ωθεί. Να φαντάζεστε τις μορφές σαν να είναι γυρισμένες προς το μέρος σας. Κάθε ζωή πηγάζει από ένα κέντρο, κατόπιν βλασταίνει και ξεχύνεται από τα μέσα προς τα έξω. Το ίδιο συμβαίνει και με την καλή γλυπτική. Μαντεύει κανείς μέσα σ' αυτήν μια ισχυρή εσωτερική ώθηση. Είναι το μυστικό της αρχαίας τέχνης. 

Το ίδιο και σεις, ζωγράφοι, να παρατηρείτε την πραγματικότητα σας βάθος. Δείτε, λόγου χάρη, ένα πορτραίτο ζωγραφισμένο από το Ραφαήλ. Όταν ο δάσκαλος αυτός αναπαριστά ένα πρόσωπο  κατά μέτωπο, το κάνει έτσι ώστε να φεύγει το στήθος προς το πλάι δίνοντας μ' αυτό τον τρόπο την ψευδαίσθηση της τρίτης διάστασης. 

Όλοι οι μεγάλοι ζωγράφοι βολιδοσκοπούν το χώρο. Μέσα στην έννοια του βάθους βρίσκεται η δύναμή τους. 

Μην το ξεχνάτε ποτέ: γραμμές δεν υπάρχουν παρά μόνο όγκοι. Όταν σχεδιάζετε μην ενδιαφέρεστε μονάχα για το περίγραμμα αλλά για την αναγλυφικότητα, γιατί αυτή το προσδιορίζει.

Να εξασκείτε τον εαυτό σας χωρίς ανάπαυλα: πρέπει να εξουσιάσετε την τεχνική σας. 

Η τέχνη δεν είναι άλλο από αίσθημα. Όμως χωρίς την επιστήμη των όγκων, των αναλογιών, των χρωμάτων, χωρίς τη δεξιοτεχνία του χεριού, το αίσθημα το πιο έντονο παραλύει. Τι θα γινόταν ο πιο μεγάλος από τους ποιητές σ' έναν ξένο τόπο αν αγνοούσε τη γλώσσα του; Στη νεότερη γενεά των καλλιτεχνών υπάρχει, δυστυχώς, ένας αριθμός ποιητών που αρνούνται να μιλούν. Γι' αυτό δεν κάνουν άλλο από το να ψελλίζουν. 

Έχετε υπομονή. Μην υπολογίζετε στην έμπνευση. Αυτή δεν υπάρχει. Τα μόνα χαρίσματα του καλλιτέχνη είναι: σ ω φ ρ ο σ ύ ν η,  π ρ ο σ ο χ ή,  ε ι λ κ ρ ί ν ε ι α  και  θ έ λ η σ η. Εκτελείτε το έργο σας σαν ευσυνείδητοι εργάτες. 

Νέοι, πρέπει να είστε αληθινοί. Αλλ' αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να επιδιώκετε μια ανούσια πιστότητα. Υπάρχει μια χαμηλή πιστότητα, η πιστότητα της φωτογραφίας και του εκμαγείου. Η τέχνη δεν αρχίζει παρά μόνο με την εσωτερική αλήθεια. Όλα σας τα σχήματα, όλα σας τα χρώματα πρέπει να εκφράζουν συναισθήματα. 

Ο καλλιτέχνης που αρκείται στην ψευδαίσθηση της πραγματικότητας και που αναπαριστά δουλικά λεπτομέρειες χωρίς αξία δεν θα γίνει ποτέ ένας άξιος τεχνίτης. Αν επισκεφθήκατε κάποτε κάποιο κοιμητήριο της Ιταλίας θα παρατηρήσατε, δίχως άλλο, με πόση αφέλεια οι καλλιτέχνες που επιφορτίστηκαν να διακοσμήσουν τους τάφους προσπαθούννα αντιγράψουν στα αγάλματά τους κεντήματα, νταντέλες και πλεξούδες. Είναι ίσως πολύ ακριβείς, δεν είναι όμως αληθινοί γιατί δεν αποτείνονται στην ψυχή.

Σχεδόν όλοι μας οι γλύπτες θυμίζουν αυτούς τους καλλιτέχνες των ιταλικών νεκροταφείων. Στα μνημεία που βρίσκονται στις δημόσιες πλατείες μας δεν ξεχωρίζουμε παρά ρεντιγκότες, τραπέζια, καρέκλες, μηχανές, μπαλόνια και τηλέγραφους. Καμιά αλήθεια εσωτερική, επομένως καθόλου τέχνη. Να απεχθάνεστε τέτοιου είδους παλιατσαρίες.

Να είστε με βαθύτητα, με ορμητικότητα αληθινοί. Να μη διστάζετε ποτέ να εκφράζετε αυτό που αισθάνεστε, έστω και αν έρχεται σε αντίθεση με τις παραδεδεγμένες ιδέες. Ίσως να μη σας καταλάβουν στις αρχές. Αλλά η μοναξιά σας θα διαρκέσει λίγο. Σύντομα θα μαζευτούν φίλοι κοντά σας, γιατί ό,τι είναι βαθύτατα αληθινό για έναν άνθρωπο είναι και για όλους. 

Ωστόσο για να τραβήξετε την προσοχή του κοινού, αποφεύγετε τους μορφασμούς και τις στρεβλώσεις. Μόνο απλότητα και αφέλεια! 

Τα ωραιότερα θέματα βρίσκονται μπροστά σας. Είναι αυτά που τα γνωρίζετε καλύτερα.

Ο τόσο αγαπητός μου και τόσο μεγάλος Ευγένιος Καρριέρ, που μας άφησε πολύ γρήγορα, έδειξε τη μεγαλοφυϊα του ζωγραφίζοντας τη γυναίκα του και τα παιδιά του. Του έφτανε να υμνεί τη μητρική αγάπη για να είναι υπέροχος. Οι μεγάλοι δάσκαλοι είναι αυτοί που βλέπουν με τα δικά τους μάτια όλα όσα όλος ο κόσμος έχει δει, μα που είναι και σε θέση να ξεχωρίζουν την ομορφιά μέσα σ' εκείνα που είναι τόσο κοινά για τους άλλους. 

Οι κακοί καλλιτέχναι φορούν πάντοτε τα ματογυάλια κάποιου άλλου. 

Το σπουδαιότερο είναι να συγκινείσαι, να αγαπάς, να ελπίζεις, να πάλλεσαι, να ζεις. Να είσαι πρώτα άνθρωπος και ύστερα καλλιτέχνης. Η αληθινή ευγλωττία περιφρονεί την ευγλωττία, έλεγε ο Πασκάλ. Η αληθινή τέχνη περιφρονεί την τέχνη. Θα πάρω πάλι εδώ για παράδειγμα τον Ευγένιο Καρριέρ. Στις εκθέσεις οι περισσότεροι πίνακες δεν είναι παρά μόνο πίνακες ζωγραφικής. Οι δικοί του ξεχώριζαν σαν παράθυρα ανοιγμένα προς τη ζωή! 

Να δέχεστε τις δίκαιες κριτικές. Θα τις αναγνωρίσετε εύκολα. Είναι εκείνες που θα επαληθεύουν τις αμφιβολίες που σας κατέχουν. Μην αφήνετε όμως τον εαυτό σας να κλονισθεί από αυτές που η συνείδησή σας αποκρούει. 

Μη φοβηθείτε τις άδικες κριτικές. Θα κάμουν τους φίλους σας να επαναστατήσουν. Θα τους υποχρεώσουν να σκεφθούν για τη συμπάθεια που έχουν σ' εσάς και θα τους ωθήσουν να την εκδηλώνουν πιο σταθερά όταν θα αντιληφθούν καθαρά για ποιο λόγο υπάρχει. 

Αν το ταλέντο σας είναι πρωτότυπο, δεν θα έχετε στις αρχές παρά ολίγους οπαδούς, ενώ θα πρέπει να υπολογίσετε σε πλήθος τους εχθρούς σας. Όμως μην αποθαρρύνεστε. Οι πρώτοι είναι εκείνοι που θα θριαμβέυσουν γιατί ξέρουν για ποιο λόγο σας αγαπούν, ενώ οι άλλοι αγνοούν γιατί τους είστε μισητοί. Οι πρώτοι έχουν το πάθος της αλήθειας και θα στρατολογούν κάθε μέρα για σας νέους οπαδούς, ενώ οι άλλοι δε θα δείξουν σταθερό ζήλο για τις ψεύτικες γνώμες τους. Οι πρώτοι είναι σταθεροί, ενώ οι δεύτεροι γυρνούν με όλους τους ανέμους. Η νίκη της αλήθειας είναι βέβαιη.

Μη χάνετε τον καιρό σας επιδιώκοντας κοσμικές ή πολιτικές σχέσεις. Θα δείτε πολλούς από τους συναδέλφους σας να φτάνουν με το δόλο στον πλούτο και στις τιμές. Δεν είναι αληθινοί καλλιτέχνες. Μερικοί όμως απ' αυτούς είναι πολύ έξυπνοι και, αν θελήσετε να παλέψετε μαζί τους στο έδαφός τους, θα σπαταλήσετε τόσο καιρό όσο κι αυτοί οι ίδιοι, δηλαδή όλη σας τη ζωή, και δεν θα σας μείνει ούτε μια στιγμή για να είστε καλλιτέχνης. 

Να αγαπήσετε με πάθος την αποστολή σας. Δεν υπάρχει άλλη ωραιότερη. Είναι πολύ πιο υψηλή απ' ό,τι ο κοινός άνθρωπος πιστεύει. 

Ο καλλιτέχνης δίνει ένα μεγάλο παράδειγμα.

Λατρεύει την τέχνη του. Η πιο πολύτιμη ανταμοιβή του είναι να φτιάχνει κάτι καλά. Στις μέρες μας, δυστυχώς, μερικοί προσπαθούν να πείσουν τους εργάτες, κι όχι για το καλό τους, ότι πρέπει να μισούν τη δουλειά τους και να την καταστρέφουν. Ο κόσμος όμως δεν θα γίνει ευτυχισμένος παρά μόνο όταν όλοι οι άνθρωποι θα έχουν αποκτήσει ψυχές καλλιτεχνών, δηλαδή όταν όλοι θα βρίσκουν τη χαρά τους μέσα στο έργο τους. 

Η τέχνη είναι ακόμα ένα έξοχο μάθημα ειλικρίνειας.

Ο αληθινός καλλιτέχνης εκφράζει πάντοτε αυτό που σκέπτεται, με κίνδυνο να ανατρέψει όλες τις καθιερωμένες αξίες. Διδάσκει έτσι την ειλικρίνεια στους συνανθρώπους του.

Θα μπορούσε κανείς να φανταστεί τι θαυμάσια πρόοδος θα είχε συντελεστεί, έξαφνα, αν απόλυτη ειλικρίνεια βασίλευε ανάμεσα στους ανθρώπους! 

Πόσο γρήγορα τότε η κοινωνία θα απέβαλλε παραλογισμούς και ασκήμιες από τη στιγμή που θα τις παραδεχόταν και πόσο γρήγορα η γη μας θα γινόταν ένας παράδεισος. 

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΡΟΝΤΕΝ